Lương thực, thực phẩm là một trong những nhu yếu phẩm không thể thiếu trong đời sống hàng ngày của mỗi người, là nguồn dinh dưỡng để duy trì cuộc sống. Thế nhưng, lương thực, thực phẩm cũng là một trong những nguồn truyền bệnh nguy hiểm nhất cho con người nếu như không được đảm bảo vệ sinh an toàn.
Trong những năm gần đây, vấn đề ngộ độc thực phẩm đã xảy ra ngày một nhiều hơn và không loại trừ bất cứ vùng miền nào, từ nông thôn đến thành thị, từ các bếp ăn tập thể đến các hộ gia đình nhỏ lẻ. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến các vụ ngộ độc, chẳng hạn như thực phẩm kém chất lượng, thực phẩm không được bảo quản đúng quy định hoặc thực phẩm bị nhiễm bẩn,…
Một trong những nguyên nhân gây nên ngộ độc là ăn phải thức ăn có nấm mốc chứa độc tố Aflatoxin. Chính vì vậy, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm là một vấn đề hết sức quan trọng.
Aflatoxin là độc tố được tiết ra từ nấm Aspergillus và A.parasiyicus. Aflatoxin là tinh thể trắng, bền với nhiệt, không bị phân hủy khi đun nấu ở nhiệt độ thông thường (ở 120oC, phải đun 30 phút mới mất tác dụng độc), đồng thời nó rất bền với các men tiêu hóa. Tuy nhiên, Aflatoxin lại không bền dưới ánh sáng mặt trời và tia tử ngoại nên việc khử độc thực phẩm sẽ có nhiều biện pháp hơn. Có rất nhiều loại Aflatoxin khác nhau nhưng thường gặp và độc nhất là Aflatoxin B1.
Con người khi ăn phải thức ăn có nấm mốc chứa độc tố Aflatoxin, độc tố này sẽ tích lũy trong cơ thể và là nguồn nguy cơ cao gây ra ung thư gan và nhiều chứng bệnh khác ở người. Gần đây, Bộ Y tế đã thông báo về một trong những nguyên nhân gây bệnh viêm da dày sừng bàn tay, bàn chân và gây tử vong cho nhiều trường hợp tại xã Ba Điền, huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi là do người dân có thể đã ăn loại gạo mốc chứa Aflatoxin.
Trong điều kiện thời tiết nóng ẩm rất thuận lợi cho các loại nấm mốc phát triển. Các loại nông sản thường bị nhiễm Aflatoxin là và các loại quả hoặc hạt khác như hạt dẻ, dừa…Đặc biệt là hạt lạc thích hợp nhất cho sự phát triển của nấm, và cũng ở lạc độc tố Aflatoxin hình thành mạnh nhất. Aflatoxin cũng có thể xuất hiện trong sữa của động vật được cho ăn bằng thức ăn nhiễm Aflatoxin.
Để tránh tình trạng ngộ độc thực phẩm do ăn phải nấm mốc có chứa độc tố Aflatoxin bằng cách tránh ăn các thực phẩm bị ẩm mốc. Và điều quan trọng hơn đó chính là khâu bảo quản thực phẩm. Vì thông thường, để phát triển nấm mốc cần phải có môi trường phù hợp với chúng, đó là độ ẩm cao và nhiệt độ nóng ấm thích hợp. Vì vậy, các lương thực, đồ khô cần dự trữ lâu ngày nên chứa trong dụng cụ kín, nơi chứa thông thoáng, khô ráo. Đối với lạc, nấm chủ yếu xâm nhập được khi hạt lạc chứa 15-20% hàm lượng nước, nếu dưới 9% nước thì nó không thể nào phát triển được. Vì vậy muốn bảo quản và dự trữ lạc, chúng ta cần phải phơi khô, loại bỏ hết những hạt giập vỡ, hạt nhăn nheo, hạt nghi mốc. Nếu trong quá trình bảo quản có những hạt chớm mốc thì những bào tử mốc sẽ nhanh chóng lây lan sang hạt lạc lành. Với gạo hàm lượng nước dưới 12%, vì vậy nơi bảo quản gạo phải khô ráo, thông thoáng.
Trong điều kiện gia đình, khi sử dụng lương thực, thực phẩm cần kiểm tra kỹ nếu có nghi ngờ hay phát hiện sản phẩm lên mốc xanh, vàng nâu hoặc đen thì phải kiên quyết loại bỏ, không nên rửa sạch để dùng. Các loại bánh chớm mốc dù chưa bị chua cũng cần loại bỏ. Không dùng lương thực, thực phẩm bị mốc đem cho gia súc, gia cầm ăn. Gia súc, gia cầm ăn phải lương thực nhiễm nấm mốc sẽ chậm lớn, cơ thể rất mẫn cảm với các loại bệnh thông thường, có thể gây tử vong cho vật nuôi.
Cơ sở sản xuất, chế biến thực phẩm không được dùng nguyên liệu như: bột mì, sữa bột, ngũ cốc, cà phê... bị ẩm, mốc để chế biến các loại bánh kẹo, nước uống hay sản xuất thức ăn chăn nuôi. Kho tàng, nhà xưởng, các dụng cụ trang thiết bị sản xuất phải đảm bảo sạch sẽ, cao ráo, sản xuất phải theo quy trình kỹ thuật...
Các ban ngành chức năng cần có biện pháp quản lý, kiểm tra chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm trong tất cả các khâu của dây chuyền sản xuất một cách chặt chẽ. Hơn ai hết mỗi một chúng ta hãy tự cảnh giác, loại bỏ những sản phẩm không đảm bảo chất lượng, bị nhiễm nấm mốc ra khỏi bữa ăn của mình, góp phần hạn chế những vụ ngộ độc thực phẩm, những căn bệnh do nhiễm độc tố Aflatoxin gây ra./.
Minh Hậu